کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت

احتمالاً با کاربرد کلی نرم‌افزار SPSS آشنایی دارید. SPSS یک نرم‌افزارقوی برای مدیریت و تحلیل اطلاعات آماری است. این نرم‌افزارمی‌تواند خروجی‌های مختلفی را طبق استانداردهای علم آمار تولید کند. در مطلب امروز می‌خواهیم در مورد کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت با شما عزیزان صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

نقش آمار در مدیریت

به طور کلی مدیریت به معنی دانش به ‌کارگیری درست و مفید منابع مادی و انسانی و توجه به اصولی مثل برنامه‌ریزی، سازماندهی، کنترل و توجه به هدف‌های نهایی سازمان یا کسب و کار است. حالا گاهی اوقات در فرآیند مدیریت لازم است که از علم آمار کمک بگیریم. می‌توان گفت هر جا که لازم است که اطلاعاتی را به عنوان داده جمع‌آوری کنیم و با تجزیه و تحلیل آن‌ها به یک نتیجۀ قابل اعتماد برسیم، این آمار است که کار را پیش می‌برد. مراحل مهمی مثل بازاریابی، تحقیق در بازار، نظرسنجی، داده کاوی و … همگی وابسته به آمار هستند.

نتایجی که از تجزیه و تحلیل داده‌ها به دست می‌آید، می‌توانند چه در تصمیم‌گیریهای جزئی و چه در تصمیم‌گیری‌های کلی تعیین‌کننده باشند و راه را برایمان روشن کنند. مثلاً با استفاده از آمار می‌توانیم میزان تقاضای یک محصول در بازار را بفهمیم و مسیر استراتژی مدیریت خود را بر آن اساس تعیین کنیم.

کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت

خب در مورد نقش آمار در مدیریت صحبت کردیم، اما نقش SPSS در مدیریت دقیقاً چیست؟ جواب این است که تقریباً تمام مراحل آماری که برای رسیدن به نتیجۀ مورد نظر باید طی شود، در SPSS قابل اجراست. اولین قدم برای آمارگیری برای موضوعی خاص، جمع‌آوری داده است. حالا این داده‌ها یا از طریق پرسشنامه به دست آمده (به منظور نظرسنجی از مشتریان و یا کارمندان یک سازمان یا کسب و کار) و به هر شکلی در فرآیند مدیریت آن‌ها را به دست آوردید. در هر صورت حالا که داده‌ها را در اختیار دارید، می‌توانید آن‌ها را وارد نرم‌افزار SPSS  کنید و بعضی وظایف را به این نرم‌افزار بسپارید. از آنجایی‌که کار روی داده‌ها یک فرآیند پیچیده و وقت‌گیر است، این نرم‌افزارساخته شده تا بتواند برای تحلیل داده‌ها و مدیریت آن‌ها تا حد زیادی کمکتان کند.

در ادامه در مورد چند قابلیت مهم که جزو کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت هستند و آموزش بعضی از آن‌ها را با هم می‌بینیم:

۱/ وارد کردن داده‌ها، اولین قدم برای بهره بردن از کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت

اولین و مهم‌ترین مرحلۀ استفاده از SPSS، تعیین کردن متغیرها و وارد کردن داده‌ها داخل آن است. ممکن است بخواهید متغیرها و داده‌ها را مستقیماً و دستی وارد SPSS کنید و یا از برنامۀ دیگری که قبلاً آن‌ها را در آن ذخیره کرده‌اید وارد SPSS کنید. (با کلیک روی این لینک می‌توانید نحوۀ تعیین کردن متغیرها مستقیماً در خود SPSS را ببینید.) اما برای انتقال داده‌ها از برنامه‌ای مثل اکسل به SPSS باید چه کنیم؟

داده‌های شما ممکن است در انواع فرمت‌ها باشند که بیشتر آن‌ها قابلیت تبدیل به فرمت مناسب SPSS را دارند. اما اکثراً پیش می‌آید که اطلاعاتی که مثلاً از طریق پرسش‌نامه جمع‌آوری شده را اول وارد اکسل می‌کنند. پس در ادامه با هم می‌بینیم که اطلاعاتی که قبلاً وارد اکسل شده را چگونه باید وارد SPSS کنیم. اما قبل از انتقال داده‌ها از اکسل به SPSS، بیایید نکات وارد کردن درست متغیرها و داده‌های آماری در اکسل را مرور کنیم:

وارد کردن اصولی متغیرها و داده‌ها در اکسل

در اکسل باید در ردیف اول اسم متغیرها را بنویسید. مثلاً متغیر x (زیر ستون  (Aو متغیر y (زیر ستون B). حالا زیر هر ستون داده‌های مربوط به آن متغیر را بنویسید. مثلاً فرض کنید نام متغیر اول را Age در نظر می‌گیریم و آن را زیر ستون A و در ردیف ۱ می‌نویسیم. و بعد زیر ستون Age اعداد مربوط به سن‌ها را جدا جدا در سلول‌ها می‌نویسیم. فرض کنید در این اکسل داده‌ها را از سلول A1 تا سلول B9 نوشتیم. حالا به سراغ وارد کردن این داده‌ها به SPSS می‌رویم.

انتقال داده‌ها از اکسل به SPSS

برای این کار مراحل زیر را طی کنید:

مرحلۀ ۱:

نرم‌افزار SPSS را باز کنید.

مرحلۀ ۲:

مطمئن باشید که در پنجرۀ Data View  هستید. گزینۀ Data view را می‌توانید سمت چپ، پایین و کنار گزینۀ Variable View ببینید.

مرحلۀ ۳:

در نوار منوی بالای برنامه روی گزینۀ File کلیک کنید و به مسیر Open-> Data بروید.

مرحلۀ ۴:

حالا در پنجره‌ای که باز شده، در قسمت Files of type گزینۀ  (Excel (*.xls, *xlsx, *xlsm را انتخاب کنید. بعد به محلی بروید که قبلاً فایل اکسل مورد نظر را دخیره کردید و آن فایل را انتخاب کرده و روی Open کلیک کنید.

مرحلۀ ۵:

حالا همان‌طور که می‌بینید پنجرۀ Opening Excel Data Source باز شده. در این پنجره اگر متغیرهایمان دارای نام هستند، باید خط اول را تیک بزنیم. که ما قبلاً در اکسل برای آن‌ها اسم گذاشتیم; پس این خط را تیک می‌زنیم. توجه کنید که اگر به هر دلیلی متغیرهایتان اسم نداشتند، تیک این گزینه را نزنید، در این صورت همۀ داده‌هایی که وارد اکسل کردید به  SPSS  منتقل می‌شوند. اما اگر تیک را بزنید، فقط داده‌هایی که زیر ستون اسم متغیرها هستند وارد SPSS می‌شوند و هر داده‌‌ای که زیر ستون بدون اسمی باشد، آن را به عنوان متغیر از دست رفته در نظر می‌گیرد.

حالا در قسمت Worksheet اگر گزینۀ [Sheet1[A1:G9 را انتخاب کنیم، یعنی قصد وارد کردن همۀ سلول‌های اکسل را به SPSS داریم. اما ما اینجا چون می‌خواهیم رنج خاصی را وارد کنیم، در این قسمت بنویسید A1:B9. بعد روی OK کلیک کنید.

حالا می‌بینید که متغیرها و داده‌ها به درستی وارد برنامۀ SPSS شده‌اند.

۲/ تحلیل واریانس یک متغیره و چند متغیره

از تحلیل واریانس برای مقایسۀ یک یا چند ویژگی گروه ها یا فرآیندها و میزان تفاوت آن‌ها استفاده می‌شود. با این روش در نهایت می‌توان فهمید که کدام روش برای اجرای یک کار مناسب‌تر است و امکان‌سنجی و اثربخشی آن روش خاص را هم بررسی کرد.

روش تحلیل واریانس به دو نوع واریانس یک متغیره (یک طرفه یا یک راهه) و چند متغیره تقسیم می‌شود. در روش یک متغیره فقط یک ویژگی بین گروه‌های مختلف مقایسه می‌شود (مثلاً فقط سن). ولی در روش چند متغیره چند ویژگی بین گروه‌های مختلف مقایسه می‌شود (مثلاً سن، جنسیت و …). در ادامه برای آشنایی با کلیت تحلیل واریانس یک مثال از روش یک متغیره را با هم مرور می‌کنیم:

در این روش تحلیل هم یک متغیر وابسته (در اینجا age) و یک متغیر مستقل (در اینجا group) داریم. در این مثال سن گروه‌های مختلف را داریم و می‌خواهیم سن این گروه‌ها را با هم مقایسه کنیم. برای این تحلیل مراحل زیر را طی کنید:

مرحلۀ ۱:

اول از نوار منوی بالای صفحه به این مسیر بروید: Analyze-> Compare Meands-> One Way Anova.

مرحلۀ ۲:

در این پنجره متغیر وابسته  را در Dependent List و متغیر مستقل را در Factor بنویسید. بعد گزینۀ …Podt Hoc را انتخاب کنید.

مرحلۀ ۳:

در صفحۀ باز شدۀ جدید گزینۀ Scheffe را تیک بزنید. این تحلیل در حالت عادی فقط یک جدول به ما می‌دهد که قفط می‌گوید که آیا بین سن گروه‌ها تفاوت معناداری بوده یا نه و این که کدام گروه سن کمتر یا بیشتر داشته‌اند مشخص نمی‌شود. اما وقتی گزینۀ Scheffe را که به معنی تحلیل تعقیبی است انتخاب کنیم، یک جدول دیگر هم در خروجی می‌گیریم که تعیین می‌کند که چه گروهی  سن بیشتر یا کمتر دارند.

مرحلۀ ۴:

حالا Continue و بعد OK را بزنید.

همان‌طور که می‌بینید دو جدول نشان داده می‌شود. در جدول اول ستون های F و Sig را باید بررسی کنید. اگر مقدار Sig کمتر از ۰.۰۵ باشد، پس یعنی بین سن گروه‌ها تفاوت معناداری داریم:

جدول دوم نتایج همان تحلیل تعقیبی است. در این جدول می‌توانید نتیجۀ مقایسۀ سن ۳ گروه را با جزئیات ببینید. مثلاً در ردیف اول می‌بینید که سن گروه کارشناسی ۶ واحد کمتر از گروه کارشناسی ارشد است. که البته این تفاوت معناداری نیست. اما به هر حال تفاوت‌ها را (هر چند ناچیز) نشان می‌دهد.

 

۳/ تحلیل رگرسیون خطی

تحلیل رگرسیون خطی یکی از تحلیل‌های همبستگی است که برای درک رابطۀ بین متغیرهای مختلف (متغیرهای وابسته و مستقل) استفاده می‌شود. در واقع تحلیل رگرسیون مشخص می‌کند که تغییر یک متغیر مستقل چه تأثیری روی متغیرهای وابسته می‌گذارد. مثلاً با این روش تحلیل می‌توانیم نقش فضای مجازی در فرهنگ‌سازی را پیش‌بینی کنیم. این روش تحلیل به طور کلی به دو نوع تک‌متغیره و چند‌ متغیره تقسیم می‌شود. در روش تک متغیره تأثیر تغییر یک متغیر مستقل را روی یک متغیر وابسته می‌بینیم. در روش چند متغیره تأثیر تغییر چند متغیر مستقل را روی یک متغیر وابسته می‌بینیم. همچنین تحلیل رگرسیون خطی پنج روش مختلف دارد که روش ورود ( یا همزمان) رایج‌ترین روش از بین آن‌هاست.

 

۴/ آزمون T:

این آزمون برای تعیین تفاوت معنادار بین دو متغیر وابسته از دو گروه مختلف استفاده می‌شود. مثلاً برای مقایسۀ قد زنان و مردان. قد یک متغیر وابسته است و زنان و مردان دو گروه مستقل هستند. در واقع از این آزمون برای درک تفاوت بین دو نوع نمونه استفاده می‌شود. به علاوه با این آزمون می‌توانیم بفهمیم خروجی‌ای که تولید شده مفید است یا بی معنی است.

 

امیدواریم با خواندن این مطلب با کاربرد نرم‌افزار SPSS در مدیریت را بیشتر آشنا شده باشید..اگر سؤال یا پیشنهادی دارید می‌توانید در قسمت نظرات با ما در تماس باشید.