داشتن اعتماد به نفس نقش مهمی در چگونگی شکل‌گیری هویت اجتماعی افراد دارد. برخورداری از اعتماد به نفس بالا و کافی به شما در زندگی شخصی، کاری واجتماعی کمک کرده و باعث موفقیت شما خواهد شد. این ویژگی در تمام طول زندگی انسان‌ها ثابت باقی می‌ماند در صورتیکه عوامل بیرونی سبب افزایش و یا کاهش آن نشوند. اما ریشه اعتماد به نفس چیست و از چه زمانی در ما شکل می‌گیرد؟ چه عواملی باعث کاهش و افزایش آن می‌شود؟ برای دانستن پاسخ این سوالات در ادامه با ما همراه باشید.
زمان شکل‌گیری اعتماد به نفس
شکل‌گیری اعتماد به نفس از زمانیکه فرد، طفلی نوپا است شروع شده و رشد و شکوفایی آن به محیطی که کودک در آن زندگی می‌کند و همچنین والدینی که از او نگهداری می‌کنند بستگی دارد، زیرا آن‌ها می‌توانند این اعتماد به نفس را به شکلی مثبت در کودک خود پرورش دهند و یا آن را سرکوب کنند. کودکان از همان زمانیکه تلاش می‌کنند تا قاشق غذا را خودشان به دست بگیرند و غذا بخورند، و یا خودشان لباس‌هایشان را به تن کنند در حال اعلام استقلال و نشان دادن عزت و اعتماد به نفس درونی خود هستند.
به عنوان مثال اگر به تلاش کودک در دست گرفتن قاشق دقت کنید، متوجه خواهید شد که کودک پس از تلاش‌های مکرر، بلاخره موفق شده و قادر به بردن قاشق در دهان می‌شود و این موفقیت در پی تلاش‌های ناموفق و شکست، به کودکان می‌آموزد که به توانمندی‌های خود باور داشته و به آن‌ها اعتماد کنند.
منظور از ریشه اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس از دوران نوزادی کودک شروع شده و تا سن هفت سالگی شکوفا می‌شود. همه کودکان از حدود پنج سالگی تلاش می‌کنند تا کارهای شخصی خود را خودشان انجام دهند و وابسته و نیازمند کمک دیگران نباشند، و حتی ممکن است برای نشان دادن توانمندی‌های خود به والدینشان پیشنهاد کمک دهند. این خودنمایی کودکان می‌تواند در قالب کمک به مادرشان باشد. برای مثال ممکن است از مادر خود سوال کند که می‌تواند در تمیز کردن خانه و یا زدن جاروبرقی به او کمک کند؟ و یا به او پیشنهاد دهد که می‌تواند از برادر یا خواهر کوچکتر خود مراقبت کرده تا مادر به کارهای دیگر خود برسد.
از سن ۷ سالگی به بعد این اعتماد به نفس در او ریشه‌دار می‌شود، به گونه‌ای که خودش را در جایگاهی می‌بیند که می‌تواند درباره امور مختلف نظر بدهد و برای مشکلاتی که پیش می‌آید راه‌حل پیشنهاد دهد. منظور از ریشه اعتماد به نفس چیست نیز دقیقاً همین مطلب بوده و همه این موارد به والدین کودک بستگی دارد که از نیاز‌ها و مقتضیات سن کودک خود آگاه باشند و به آن‌ها احترام بگذارند.
والدین ، مهم‌ترین عامل شکل‌گیری اعتماد به نفس
حال که می‌دانیم ریشه اعتماد به نفس چیست و چگونه در کودکان شکل می‌گیرد باید این را هم بدانیم که چه کسانی در شکل‌گیری، تقویت و یا تضعیف این اعتماد به نفس نقش دارند. خانواده اولین نهاد اجتماعی کوچک است که کودک در آن رشد می‌کند و با عکس‌العمل‌های خود در برابر حرف‌ها و کارهای کودک می‌تواند هم به تقویت اعتماد به نفس او منجر شود و هم آن را سرکوب و تضعیف کند.
خانواده‌ای را در نظر بگیرید که برای حل یک مشکل از فرزند کوچک خود نیز نظرخواهی کرده و به او اجازه می‌دهند که نظرش را اعلام کند. و در مقابل، خانواده‌ای که در برابر اظهار نظر کودک خود بی توجهی می‌کنند. فرزند خانواده اول از همان دوران کودکی اعتماد به نفس در او تقویت شده و بعدها در جامعه و روابط اجتماعی خود با دوستان و همکاران موفق عمل خواهد کرد اما فرزند خانواده دوم می‌آموزد که گوشه‌گیر شده و از اعتماد به نفس پایینی برخوردار می‌شود.
در نتیجه خانواده نقش کلیدی را در اعتماد به نفس کودکان دارد. اما راه‌های افزایش ریشه اعتماد به نفس چیست؟
عشق بدون قید و شرط
منظور از عشق بدون قید و شرط این است که والدین، فرزندان خود را در هر شرایط دوست داشته باشند و ابراز کردن آن را از کودک خود دریغ نکنند. کودکان نیاز به پذیرفته شدن و دوس داشته شدن از طرف دیگران دارند و چه بهتر که در خانواده آن را پیدا کنند. اگر از او اشتباهی سر زد با اشاره به اینکه کار او اشتباه بوده نشان دهید که همچنان دوستش دارید.
کودکان از حافظه کمتری نسبت به بزرگسالان برخوردار هستند و ممکن است یک اشتباه را چندین بار انجام دهند، سعی کنید صبور باشید و او را درک کنید.
تشویق و ستایش
رسیدن به خودباوری کودک در گرو تشویق و ستایش شما قرار دارد. او را برای کار خوب و درستی که انجام داده است تشویق کنید و اگر در کاری موفق نشد تلاش او را تحسین کنید. به او بیاموزید که برای رسیدن به موفقیت لازم است تا تلاش و تمرین زیادی انجام دهند. این کار باعث می‌شود در آینده نیز فرزندانمان در برابر مشکلات زندگی شکست نخورده و با اعتماد به نفس و خودباوری به تلاش ادامه دهند.
کشف استعداد
یکی دیگر از مباحث راه‌های افزایش ریشه اعتماد به نفس چیست، کشف استعداد کودکان است. استعداد فرزندان خود را کشف کنید و سعی کنید در جهت رشد و شکوفایی استعدادشان به آن‌ها انگیزه دهید. به یاد داشته باشید که با ایجاد حس رقابت و حسادت فرزندان خود نسبت به دیگران نه تنها نمی‌توانید به رشد شخصیتی او کمک کنید بلکه اعتماد به نفس او را نیز کاهش می‌دهید.
ایجاد حس استقلال
اجازه دهید فرزندتان حس استقلال داشته باشد و کارهای خود را خودش انجام دهد. شاید کمک شما به او در انجام امور روزانه‌اش باعث شود کارها سریع‌تر و آسان‌تر انجام شود اما حس اعتماد به نفس کودک کاهش می‌یابد. راه مستقل بودن را از همان دوران کودکی برای او باز بگذارید تا با چالش‌های بیشتری روبرو شود. اما از دور به نظارت داشته باشید تا هرجا که احتیاج به کمک داشت به او یاری برسانید. اگر در انجام کاری شکست خورد به او این اطمینان را بدهید که هیچکس انتظار ندارد او بهترین باشد و راه‌های بیشتری پیش‌رو دارد.
تحقیر کردن ممنوع
یکی از عوامل کاهش اعتماد به نفس تحقیر شدن از سوی دیگران است. از تحقیر کردن فرزند خود در برابر فامیل و یا دوستانش بپرهیزید. اگر کار اشتباهی از او سر زده است بهتر است صبور باشید تا موضوع را در فضای دیگری همراه با محبت و بدون سرزنش به او متذکر شوید. در مواردی نیز شما نمی‌توانید با تحقیر و یا اجبار فرزندتان، عقاید او را تغییر دهید، بلکه باید این اختلاف سلیقه با فرزند خود را درک کنید و به او احترام بگذارید زیرا سلیقه هر فرد منحصر به همان فرد است، اما عقاید منفی و اشتباه او را می‌توانید با آگاهی دادن اصلاح کنید.
روحیه کودکان لطیف بوده و همین موضوع می‌تواند اثرات مخرب خود را در بزرگسالی او نیز بگذارد. بسیاری از بیماری‌های روحی که از نداشتن اعتماد به نفس در افراد به وجود می‌آید ریشه در کودکی و رفتار والدین با آن‌ها دارد.
در نتیجه یادتان باشد که شما در حال پرورش و رشد ریشه اعتماد به نفس در کودکان خود هستید، و اگر کودکان شما از اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشند در آینده نیز انسان‌های موفقی خواهند بود که شجاعت و شهامت پیگیری اهداف و آرزوهای خود را خواهند داشت و از بسیاری از مشکلات روحی و روانی ناشی از تضعیف اعتماد به نفس در امان هستند.
