راهنمای نگارش پایان نامه دانشگاهی

یکی از فعالیت‌هایی که دانشجویان برای اتمام دوره‌های تحصیلات تکمیلی مانند کارشناسی ارشد و دکتری باید آن را انجام دهند، نوشتن پایان نامه یا تز است. متاسفانه بسیاری از ما تا پیش از نگارش پایان نامه هیچ کار پژوهشی انجام نداده‌ایم، برای همین نوشتن رساله یا پایان نامه یکی از دشوارترین کارهایی است که در جریان تحصیل با آن روبرو می‌شویم. اغلب دانشجویان زمان زیادی را صرف آغاز پایان نامه خود می‌کنند اما پس از گذشتن روزهای زیادی همچنان با سوال بزرگی روبرو هستند، یعنی: چگونه پایان نامه را شروع کنیم ؟ در این مقاله سعی می‌کنیم روش شروع پایان نامه و نگارش بخش‌های مختلف آن را توضیح دهیم، لذا این مطلب برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مفید خواهد بود. با ما همراه باشید.

چگونه پایان نامه را شروع کنیم ؟

برای انجام دادن هرچه بهتر کار نگارش و تدوین پایان نامه، بهتر است مراحل انجام کار را به خوبی بشناسید و آن‌ها را به‌ترتیب انجام دهید. مراحل نگارش پایان نامه فارغ از رشته و مقطع تحصیلی تقریبا یکسان و در تمام پایان نامه‌ها مشترک است. در ادامه قدم به قدم نوشتن پایان نامه را بررسی می‌کنیم.

انتخاب موضوع پایان نامه

بدون شک نخستین مرحله در نوشتن پایان‌نامه، انتخاب موضوع آن است. انتخاب موضوع پایان نامه یکی از مراحلی است که زمان زیادی را از نویسنده می‌گیرد، چرا که تصمیم‌گیری در مورد آن دانشجو را با چالش‌های زیادی روبرو می‌کند. توجه داشته باشید که برای نوشتن پایان نامه باید به موضوع آن تسلط و علاقه داشته باشید. این دو عامل تاثیر بسیار زیادی در پشتکار و موفقیت شما دارند و نباید از کنار آنها ساده بگذرید. برای انتخاب موضوع مناسب برای پایان‌نامه، مطالعه تعدادی از پایان نامه‌های مرتبط با رشته تحصیلی خود را فراموش نکنید. این مطالعات می‌توانند ایده‌های خوبی را در اختیار شما قرار دهند و کمک کنند تا درک درستی از حوزه مورد نظر پیدا کنید. جستجو در اینترنت، بررسی مقالات انگلیسی و شرکت در کنفرانس‌ها نیز از جمله دیگر کارهایی است که به انتخاب موضوع پایان نامه کمک زیادی می‌کنند.

شروع کار نگارش بر اساس ساختار ساختار پایان نامه

پس از انتخاب موضوع، نوبت به نوشتن پایان نامه دکتری یا کارشناسی ارشد می‌رسد. پیش از شروع پایان نامه باید ساختار درست پایان نامه را بشناسید. در واقع یک پایان‌نامه استاندارد از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که برای دستیابی به نتیجه صحیح باید به رعایت آن‌ها پایبند بود. در ادامه اجزای مختلف پایان‌نامه را معرفی کرده و در مورد هرکدام توضیح می‌دهیم.

صفحات آغازین پایان نامه

در اولین صفحات پایان نامه پس از جلد، عبارت بسم الله الرحمن الرحیم و سپس عنوان پایان نامه آورده می‌شود. پس از مشخص شدن موضوع، باید یک عنوان مناسب برای پایان‌نامه خود انتخاب کنید. این عنوان باید جذاب و گویا باشد، چرا که اولین چیزی است که پایان نامه شما را به مخاطب معرفی می‌کند. موارد دیگری که در صفحه عنوان پایان نامه ذکر می‌شوند عبارتند از نام و لوگوی دانشگاه، نام و نام خانوادگی محققان و نویسندگان پایان نامه، نام دانشکده، زمان تحویل پایان نامه، نام و محل تدریس اساتید مشاور و راهنما و همچنین آدرس‌های پست الکترونیک آن‌ها.

چکیده پایان نامه

چکیده پایان نامه نیز یکی از مهمترین بخش‌های پایان نامه محسوب می‌شود. در قسمت چکیده باید به طور خلاصه در مورد پژوهش خود صحبت کنید. متن چکیده باید ساده، جذاب و گیرا باشد تا خواننده پایان نامه به مطالعه آن ترغیب شود. در نوشتن چکیده از پیچیدگی‌های نوشتاری دوری کنید و سعی کنید آن را کوتاه بنویسید، علاوه بر این تلاش کنید به برخی سوال‌هایی که با مطالعه عنوان پایان نامه در ذهن خواننده ایجاد می‌شود پاسخ دهید. برای مثال به صورت مختصر در مورد اهمیت پژوهش خود توضیح دهید و در مورد روش انجام آن مطالبی را بیان کنید. فراموش نکنید که طول چکیده پایان نامه نباید از ۴۰۰ کلمه بیشتر شود.

فهرست‌های پایان نامه

بخش بعدی پایان نامه فهرست‌های آن است. در این بخش باید فهرست مطالب پایان نامه، فهرست نشانه‌ها و علائم، فهرست جدول‌ها، فهرست اشکال و سایر فهرست‌ها به ترتیبی که ذکر شد آورده شود. دقت داشته باشید که صفحاتی مانند چکیده که پیش از این نوشته شده‌اند، در فهرست آورده نمی‌شوند. موارد ذکر شده در فهرست‌ باید عینا مشابه عنوان متن نوشته شود، یعنی با همان شیوه شماره گذاری و استفاده از حروف کوچک و بزرگ. اگر برخی عناوین دارای زیر عنوان هستند، در فهرست نیز باید آنها را ذکر کنید.

چگونه پایان نامه را شروع کنیم | فصل های پایان نامه

شکل استاندارد پایان نامه دارای ۵ فصل اصلی است. در ادامه به ترتیب به این ۵ فصل پایان نامه اشاره می‌کنیم و در مورد هرکدام توضیحاتی را ارائه می‌دهیم:

• فصل اول پایان نامه: مقدمه و طرح مساله

همچون عنوان و چکیده، مقدمه پایان نامه نیز در جذب رضایت مخاطب و انگیزه بخشیدن به او برای مطالعه کامل پایان نامه موثر است. مقدمه علاوه بر مختصر و جذاب بودن، باید بخش‌های مختلف ادامه پایان نامه را نیز پوشش دهد، به این معنی که باید در آن در مورد روش تحقیق، ایده‌های تحقیق، دستاوردها و در نهایت نتیجه گیری از پایان نامه توضیحات مختصری را ارائه دهید. از این رو توصیه می‌کنیم کار نگارش مقدمه پایان نامه را در انتها و پس از نوشتن دیگر فصل‌های پایان‌نامه انجام دهید.

• فصل دوم پایان نامه: روش تحقیق

در این بخش از پایان نامه باید در مورد شیوه پژوهش خود توضیح دهید، در واقع در این قسمت باید به خواننده بگویید که چرا باید به پژوهش شما و نتیجه آن اعتماد کند. بررسی سابقه پژوهش در مورد موضوع پایان نامه نیز در این بخش انجام می‌گیرد. یک روش تحقیق استاندارد باید به گونه‌ای نوشته شوند که اطلاعات کاملی در مورد پژوهش مورد بحث در پایان نامه به خواننده ارائه شده و تجربیات محقق به وی منتقل شود. علاوه بر این نقاط قوت و ضعف شیوه‌های مورد استفاده در پژوهش باید به روشنی معرفی شوند.

• فصل سوم پایان نامه: ایده‌های تحقیق

در این بخش از پایان نامه، باید به معرفی مدل‌ها و متغیرها بپردازید. هر چیزی که در طول پژوهش خود به اندازه‌گیری ویژگی‌ها و خصوصیات آن پرداخته‌اید، باید در این قسمت معرفی و توضیح داده شود. در انتخاب و شیوه معرفی متغیرها دقت زیادی داشته باشید، چرا که متغیرها ارتباط مستقیمی با اهداف پژوهش دارند.

• فصل چهارم پایان نامه: دستاوردهای پژوهش

بخش چهارم پایان نامه یا دستاوردها نیز اهمیت بسزایی در ساختار پایان نامه دارد. در این قسمت باید تمام یافته‌ها و دستاوردهایی که در روند پژوهش، آزمایش، شبیه‌سازی و حل معادلات به آن‌ها رسیده‌اید در اختیار خواننده پایان نامه قرار دهید. فراموش نکنید که تفسیر و نتیجه‌گیری از دستاوردها در این قسمت از پایان نامه جایی ندارند و باید صرفا به معرفی نتایج خود تحقیقات اشاره کنید. نکته‌ای که نباید از آن غفلت کنید این است که باید با توجه به جنس یافته‌های خود، از ابزارهای مناسب برای اشتراک داده استفاده کنید، برای مثال، نمودار، حدول‌ها، اطلاعات آماری و شکل‌های مختلف از جمله این ابزارها هستند. در این قسمت از پایان نامه باید تا حد ممکن وارد جزئیات شوید، به طوری که خواننده نیز بتواند با بررسی دستاوردهای شما به نتیجه‌ای مشابه با چیزی که به آن دست یافته‌اید برسد.

• فصل پنجم پایان نامه: نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

فصل پنج پایان نامه به نتیجه‌گیری از دستاوردهای پژوهش اختصاص دارد. در این بخش با تفسیر نتایج به دست آمده در بخش قبلی، هدف تعیین شده در عنوان پایان نامه به دست می‌آید. علاوه بر این، این قسمت باید به گونه‌ای نوشته شود که خواننده با مطالعه آن و بدون خواندن فصل‌های دیگر بتواند تا حد زیادی از موضوع و کلیات پایان نامه آگاه شود. به عبارت دیگر، جمع‌بندی پایان نامه خلاصه‌ای از بخش‌های دیگر را نیز در خود دارد. در پایان این فصل بهتر است در مورد پژوهش‌های دیگری که می‌توان پیرامون این موضوع انجام داد توضیحاتی را ارائه دهید.

• منابع و مراجع مورد استفاده در پایان نامه

در آخرین قسمت از پایان نامه دکتری یا کارشناسی ارشد، باید به منابع و مواخذی که از آن‌ها در پژوهش خود و همچنین نگارش پایان‌نامه استفاده کرده‌اید اشاره کنید. توجه داشته باشید که نباید برای رفرنس‌دهی در پایان نامه از پانویس استفاده کنید. تمام مقالات، پژوهش‌ها، کتاب‌ها و دیگر منابع اطلاعاتی که برای نگارش پایان نامه خود به نوعی از آن‌ها استفاده کرده‌اید را ذکر کنید.

نکات مهم در مورد نوشتن پایان نامه

• پس از اینکه تمام فصل‌های پایان‌نامه خود را نوشتید، چند بار آن را بخوانید. بدون شک بررسی دوباره متن پایان نامه به شما کمک می‌کند اشتباهات املایی و نگارشی را پیدا کرده و رفع نمایید. برای اطمینان از این موضوع می‌توانید از یک ویراستار و یا نرم‌افزارهایی که به همین منظور طراحی شده‌اند کمک بگیرید.
• پس از اتمام کار نگارش پایان نامه، از چند نفر بخواهید آن را خوانده و نظراتشان را به شما منتقل کنند. این کار کمک شایانی می‌کند تا گویا بودن نوشته خود را بررسی کنید.
• با این که حجم پایان‌نامه به رشته و موضوع آن بستگی دارد، اما حجم استاندارد پایان نامه به طور کلی بین ۷۰ تا ۱۱۰ صفحه است. این تعداد صفحات با احتساب تمام فصول پایان نامه مانند شکل‌ها و جداول در نظر گرفته شده است.