باید و نباید های ویرایش متون

چگونه یک متن را به صورت اصولی ویرایش کنیم؟

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که یک مقاله یا نوشته را تهیه کرده اید، اما هنوز به سادگی و روانی متن یک نوشته اصولی نزدیک نباشد. می شود گفت ویرایش متون مرحله نهایی برای نگارش یک مطلب است. به طور کلی ویرایش کردن یعنی بررسی دقیق یک نوشتار کتبی. شما ممکن است نویسنده ی کتاب یا پژوهشگر و نگارنده یک مقاله باشید‌؛ در صورتی که به مهارت‌های ویراستاری مسلط نیستید، لازم است که کار خود را برای بازبینی به دست یک متخصص بسپارید.

در طی فرآیند ویرایش متون یک کتاب یا مقاله، محتوا ساده قابل درک و پذیرفتنی تر می شود. به همین خاطر مخاطب می تواند ارتباط بهتری با محتوای شما برقرار کند. تفاوت یک متن خوب و متن که خواندن آن چندان ساده نیست می تواند در نوع ویرایش متون آن باشد. در این مقاله می خواهیم درباره اصول ویرایش کردن و لزوم انجام آن بیشتر صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

ویرایش متون چیست و به چه کاری می آید؟

در تعریف ویرایش می‌توان گفت فردی متخصص متن شما را بازخوانی می‌کند و تغییرات لازم را روی آن اعمال می نماید این تغییرات می تواند شامل حذف یا اضافه کردن بخش هایی از متن شما باشد. معمولاً ویرایش به منظور رسیدن به یک استاندارد خاص و توافق شده انجام می شود. ویراستاری می‌تواند در موضوعات و حوزه‌های مختلف به روش های متفاوتی انجام شود.

به طور کلی زمانی که شما یک متن را ویراستاری می کنید می بایست اشتباهات نگارشی فنی، زبانی و دستوری را اصلاح کنید. در بعضی از حوزه ها، حساسیت‌ها در یکی از این بخش ها ممکن است بیشتر هم شود. برای مثال برای ویرایش متون تخصصی پزشکی که یکی از خدمات وب سایت مدنویس است، می بایست از یک ویراستار متخصص در رشته پزشکی استفاده کرد.

اگر شما قصد دارید به عنوان یک ویراستار فعالیت کنید، اینجا به شما توضیح خواهیم داد که نیاز است کدام یک از مهارت هایتان را بهبود ببخشید. زمانی که شما به عنوان ویراستار سند های متنی را ویرایش می کنید باید هم به زبان مبدا و احیاناً در صورت ترجمه بودن متون، به زبان مقصد هم مسلط باشید. این تسلط از طریق مطالعه کردن، نوشتن و همینطور آشنایی با دستور زبان به دست می آید.

کتاب آموزش ویراستاری و درست نویسی اثر دکتر حسن ذوالفقاری نشر علم

چند نوع ویرایش وجود دارد؟

با توجه به گستردگی مهارت هایی که برای ویرایش متون نیاز است، چند نوع کلی به وجود آمده است که شما میتوانید در یک حوزه خاص آن تخصص پیدا کنید.

• ویرایش فنی
• ویرایش زبانی
• ویرایش محتوایی

در ادامه به توضیح هر کدام از این انواع ویرایش متون خواهیم پرداخت.

ویرایش فنی

به زبان ساده این نوع از ویرایش بیشتر به ظاهر نوشته می‌پردازد. یعنی یکی از کارهایی که ویراستار در این مرحله انجام می‌دهد سر و سامان دادن به کلمات و لحن و بیان است. در این مرحله که معمولاً به عنوان اولین گام ویرایش متون از آن یاد می شود، غلط های املایی نویسنده اصلاح می گردد. در این بخش علاوه بر صحت و درستی کلمات ویراستار سعی می‌کند لغاتی را استفاده کند که باعث یکدست شدن متن شوند.

علاوه بر این ویراستاری فنی می تواند شامل کنترل وضعیت پاراگراف بندی، علامت ها و نشانه های نگارشی نیز باشد. اینکه چه جملاتی کنار همدیگر قرار گرفتند و پاراگراف را تشکیل داده اند، اهمیت دارد. شما می بایست برای ساختن یک پاراگراف از جملاتی استفاده کنید که به یک موضوع مرتبط هستند. ویراستار مطمئن می شود که پاراگراف شما یک مفهوم مشخص را در بر می‌گیرد.

همین طور به عنوان یک ویراستار باید به محل قرارگیری نقطه، ویرگول، علامت تعجب و سایر نشانه های نگارشی حساس باشید. ممکن است به دلیل اشتباهات نگارشی، معنای یک نوشته به طور کلی تغییر کند. شما باید بدانید که کجا جمله تمام می شود و یا کجا نیاز به قرار دادن ویرگول دارید. تمام تلاش خود را بکنید که خواندن متن برای خواننده راحت‌تر شود.

اصلاحات دیگری مانند ویرایش ارجاعات، پانوشت‌ها، عنوان فصل ها و … نیز به عهده ویراستار فنی است.

ویرایش زبانی

این نوع از ویرایش که با عنوان ساختاری نیز شناخته می شود، یکی از بخش‌های مهم ویرایش است. در واقع اشتباهاتی که باعث می شود نوشته ها از نظر ساختاری درست نباشند، در این بخش شناسایی می شوند. این که بتوانیم نوشته هایی استاندارد تر و نزدیک تر در زبان معیار داشته باشیم خوب است که کاربردهای درست کلمات و عبارات را بشناسیم.

یکی از مواردی که در این دسته جای می گیرد استفاده صحیح از لغات زبان فارسی است. سعی کنید تا جایی که می‌شود از واژه‌های بیگانه استفاده نکنید. برای مثال در جمله «شاید اگر ریسک می کرد نتیجه بهتری می گرفت» می توانید از جایگزین «خطر» به جای کلمه ریسک استفاده کنید.

البته ویرایش زبانی نکات دیگری را هم در بر می گیرد. شما می بایست کاربرد های نابجا از حروف ربط یا استفاده نادرست افعال را شناسایی و اصلاح کنید. در این مرحله است که می‌بایست جمله های بلند تا جایی که به محتوای آن نمی زنند کوتاه شود و تعبیرهای نامناسب تغییر کنند. در کل ویراستار در ویرایش زبانی ساختاری توجه ویژه‌ای به بازبینی واژگان دارد.

ویرایش محتوایی

در این قسمت است که ویرایش تخصصی از ویرایش عمومی جدا می‌شود. شما اگر می‌خواهید محتوای یک نوشته را ویرایش کنید می بایست به آن موضوع اشراف داشته باشید. برای مثال اگر نوشته شما مربوط به تاریخ می باشد و شما دانش چندانی در زمینه اسامی و سلسله ها ندارید، نمی توانید به خوبی محتوای نوشتاری را ویرایش کنید.

اگر برای ویرایش متون تخصصی و پزشکی نیاز به مشاوره داشتید می توانید از همکاران ما در وب سایت مد نویس کمک بگیرید.

ویرایش متون چه مراحلی دارد؟

بعد از شناختن انواع ویرایش و تقویت موارد ذکر شده، بهتر است برای شروع کار، نکات دیگری را هم مد نظر داشته باشید. این نکات به شما به عنوان نویسنده یا نگارنده یک متن کمک می کند تا با دید بهتری به ویرایش و ویراستاری نگاه کنید.

از متن فاصله بگیرید

بعد از اینکه نگارش مقاله یا هر نوع نوشته دیگری را به اتمام رساندید، کمی از آن فاصله بگیرید. یعنی به خودتان زمان بدهید تا بتوانید با دیدی دقیق‌تر به سراغ متن تان بیایید. حتی می توانید از دیدگاه فردی خارجی به متن نگاه کنید یا این کار را در حالت واقعی نیز انجام داده و مقاله یا کتاب خود را به دست یک ویراستار حرفه ای بسپارید.

معمولاً زمانی که در حال نگارش یک محتوا هستیم، به دلیل این که در بطن موضوع قرار گرفته‌ایم و مغزمان با آن درگیر است نمی توانیم به درستی اشکالات موجود در متن را ببینیم. به همین خاطر لازم است که با فردی که از لحاظ فکری و تخصصی هم راستا با محتوای نوشته مان است مراوده داشته باشیم و از او بخواهیم که متن را بازبینی کند. در مسائل تخصصی و موارد حرفه ای، این فرد همان ویراستار است.

حتماً مطلب خود را چاپ کنید

در زمان های گذشته به طور مستقیم با دستگاه چاپ، متن را تایپ می کردیم و روی کاغذ می آوردیم. یا قبل‌تر از آن با استفاده از قلم روی کاغذ می‌نوشتیم. هر دوی این حالت ها باعث می‌شد با نوشته ها ارتباط نزدیک‌تری داشته باشیم. اما امروزه با تایپ کردن متون داخل رایانه یا گوشی موبایل کار کمی پیچیده تر می شود.

زمانی که متن را چاپ می کنید، می‌توانید دقت نگاهتان را در ویراستاری نوشته بالا ببرید. همچنین اگر نکته‌ای به نظرتان رسید و یا خواستید که قسمتی از نوشته را تغییر دهید، می توانید به راحتی یک خودکار دست بگیرید و یادداشت آن را همان جا بگذارید. خواندن از روی کاغذ هم نسبت به لوازم دیجیتال، کمتر خسته کننده و آسیب زننده است.

در مرحله آخر به سراغ ویرایش بروید

قبل از اینکه تمام جملات را زیر سوال برده و تک تک کلمات را با کلمات جدید جایگزین کنید، یک بار متن را به طور کلی بخوانید. مرور و بازبینی متون می تواند به شما کمک کند تا یک دید کلی نسبت به ساختار پیدا بکنید.

گاهی لازم است بعضی از پاراگراف ها یا حتی فصل ها در ترتیب نگارشی شما تغییر کند. اگر از همان ابتدا به سراغ ویرایش جملات بروید و دید خود را محدود به یک صفحه کنید، نمی توانید این بخش از کار را به درستی انجام دهید. پس پیشنهاد می کنیم که ابتدا یک بار نوشته خود را بازخوانی کنید و سپس به سراغ ویرایش های تخصصی تر بروید.

اگر نویسنده ی کتاب هستید بدانید که ویراستاری کتاب فرآیند مهم و حائز اهمیتی است. چرا که بسیاری از نویسندگان گمان می دارند که ویراستار می‌خواهد متن آنها را تغییر دهد و حس و حال داستان را عوض کند. به همین خاطر به سادگی این مرحله را کنار می‌گذارند و نتیجه این می‌شود که محتوای ارائه شده به مخاطبین خسته کننده، سنگین و صیقل نخورده خواهد شد. اینگونه فکر نکنید که ویراستار قرار است تمام جملات و کلمات شما را تغییر دهد و ردپای افکار شما را از بین ببرد. بلکه کار او تغییر علائم نگارشی، یکسان کردن لحن نویسنده و حتی پیشنهاداتی است که می‌تواند در جذاب‌تر کردن کتاب شما بسیار مورد استفاده قرار گیرد.