همۀ انسان‌ها دائماً در حال تفکر هستند و لحظه‌ای نیست که ذهنشان در حال پردازش و تفکر نباشد. بنابراین این که بتوانیم این تفکر دائم را وارد مسیر بهتر و منطقی‌تری کنیم، می‌تواند تأثیر شگرفی در زندگی‌مان داشته باشد. شاید تصور کنید که کنترل تفکر و هدایت آن به مسیر دلخواه تقریباً کار غیر ممکنی است. اما در این مطلب از مدنویس می‌خواهیم در مورد این که اصولاً تفکر فعال چیست صحبت کنیم. علاوه بر این به راه‌های ساده‌ای که می‌توانند به ما برای دستیابی به تفکر فعال کمک کنند نیز اشاره خواهیم کرد. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
تفکر فعال چیست ؟
افراد مختلف در مواجهه با مسائل مختلف، عکس العمل‌های مختلفی در زمنیۀ نوع تفکر دارند. بعضی از ما وقتی چیزی را از جایی می‌بینیم یا از جایی می‌شنویم، ترجیح می‌دهیم آن را بی چون و چا و بدون پرس و جو و تحقیق قبول کنیم. حال این موضوع می‌تواند یک موضوع جزئی باشد و یا حتی موضوعات عمده و پیچیده‌ای مثل سیاست، مباحث فلسفی و … . اما در مقابل، بعضی از افراد هم به محض این که به یک موضوع جدید ورود می‌کنند، تحقیق می‌کنند و سعی می‌کنند همۀ چیزهایی که شنیده‌اند و دیده‌اند را در کنار مطالبی که با تحقیق به آن‌ها رسیده‌اند، جمع‌بندی کنند و با استدلال خود به یک نتیجه برسند. می‌توان گفت این ویژگی، از مهم‌ترین نشآن‌های دارا بودن تفکر فعال است.
به طور کلی تفکر فعال به معنای توانایی استدلال منطقی و روشن است. در واقع تفکر غیر فعال به این معنی است که اما فقط اطلاعات را دریافت می‌کنیم و آن‌ها را به همان شکلی که به ما رسیده، قبول می‌کنیم و انتقال می‌دهیم. اما در مقابل، تفکر فعال چیست ؟ تفکر فعال یعنی پردازش اطلاعات دریافتی با استدلال و منطق شخصی. اما حالا می‌خواهیم ببینم که تأثیرات تفکر فعال چیست ؟
فایدۀ تفکر فعال چیست ؟
همان‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم، این که تفکر خود را تبدیل به تفکر فعال کنیم، می‌تواند تأثیر فوق‌العاده‌ای در زندگی داشته باشد. از مهم‌ترین تأثیرات آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا رفتن قدرت تصمیم‌گیری
- بسنده نکردن به شنیده‌ها و دیده‌ها و تلاش برای پیدا کردن درست‌ترین نتیجه
- قدرت تفکیک استدلال غلط و درست
- قدرت تفکر در مورد باورها و اعتقادات شخصی به دور از تعصب و …
علاوه بر همۀ موارد بالا، شخصی که تفکر فعال دارد، می‌تواند در مواجهه با هر مسألۀ جرئی و کلی، به بهترین راه حل، بهترین استدلال و بهترین نتیجه برسد. در واقع تفکر فعال باعث می‌شود که برای برطرف کردن هر مشکلی، یک نظام فکری منسجم و مرتب داشته باشید.
چگونه به تفکر فعال دست پیدا کنیم؟
فرآیند تقویت مغز هم مثل تقویت عضله است. همان‌طور که می‌دانید برای قوی شدن عضلات بدن باید انجام یک سری تمرینات و همین‌طور رعایت رژیم‌های غذایی خاص را تبدیل به عادت‌های روزانه‌مان کنیم. برای تقویت تفکر هم باید خودمان را به یک سری چهارچوب‌ها و ترفندها عادت دهیم. در واقع دستیابی به تفکر فعال در کوتاه مدت میسر نیست. بلکه باید قدم به قدم و به مرور در این مسیر حرکت کنید تا کم کم قالب و چهارچوب مد نظرتان برای تفکرتان شکل بگیرد. این فرآیند برای هر فردی بنا به ویژگی‌های فردی و همین‌طور تلاشی که برای رسیدن به آن می‌کند متفاوت است. اما به هر حال باید بدانید که مهم‌ترین فاکتور برای رسیدن به تفکر فعال، استمرار است.
می‌توان گفت اکثر افراد پتانسیل دستیابی به تفکر فعال را دارند و فقط کافیست در جهت آن قدم بردارند. در ادامۀ این مطلب سعی می‌کنیم به ۵ تمرین مهم که نقش مهمی در تفکر فعال دارند، اشاره کنیم.
۱/ الگوی تفکر خود را بشناسید
اولین قدم برای شروع تغییر مسیر تفکر، این است که تفکر فعلی خود را بشناسید. برای این کار بهتر است تفکرات خود را روی کاغذ بیاورید. برای مثال سعی کنید به کارهایی که در طول روز انجام دادید، به فکرهایی که باعث آزار شما شده‌اند و همین‌طور فکرهایی که باعث آسودگی خاطر شما شدند، استدلال‌ها و عکس‌العمل‌هایی که در مواجهه با مسائل مختلف داشتید، چیزهایی که شما را عصبانی و یا خوشحال کرده‌اند و … فکر کنید و آن‌ها را یادداشت کنید.
وقتی متوجه الگوی تفکر خود بشوید، می‌توانید اشتباهات و چاله‌های فکری خود را هم بشناسید. در نتیجه می‌توانید قدم‌های بعدی را هدف‌مندتر بردارید و برای آن قسمت از تفکرتان که می‌دانید احتیاج به اصلاح بیشتری دارد، وقت بیشتری هم بگذارید.
این مطلب را هم بخوانید: تفاوت هدف و انگیزه در چیست؟
۲/ برای وقتتان ارزش قائل باشید
به این فکر کنید که در طول یک روز چه قدر از وقت با ارزش خود را صرف مسائل بیهوده و یا حتی مخرب و آسیب‌زننده میکنید. این مسائل می‌تواند شامل موارد زیادی باشد. مورادی مثل دیدن برنامههای تلویزیونی بی محتوا، خواندن اخبار بیهوده و یا خبرهایی که هیچ کاری از دستتان در مقابل آن‌ها برنمی‌آید، گشتن بین پست‌های بی فایدۀ فضای مجازی و … .
اما اگر واقعاً مایلید تفکر فعال داشته باشید، به جای این فعالیت‌ها، وقت خود را با فعالیت‌هایی که فایده و همین‌طور لذت بیشتری دارند پر کنید. مثل خواندن کتاب و دیدن فیلم خوب و … . علاوه بر این‌ها سعی کنید حتماً پیاده‌روی و ورزش را (هر چند کم) در برنامههای روزانه‌تان قرار دهید.
۳/ برنامه‌ریزی داشته باشید
برنامه‌ریزی می‌تواند دستاوردهای بی پایانی را برایتان به ارمغان بیاورد. اولین فایدۀ برنامه‌ریزی این است که باعث صرفه‌جویی در وقت می‌شود که بالاتر به اهمیت آن اشاره کردیم. وقتی برنامه‌ریزی داشته باشید، می‌توانید بهترین استفاده را از ساعت‌های خود ببرید. علاوه براین، خود برنامه داشتن، ناخودآگاه باعث می‌شود که نظام فکری و عملی منظم‌تری داشته باشید. بنابراین اگر تا به الآن برای کارهای روزمرۀ خود برنامه نداشتید، مشخص کردن یک برنامه، می‌تواند می‌تواند قدم بسیار بزرگی برای رسیدن به تفکر فعال باشد.
۴/ حل معما و بازیهای فکری پیچیده را برای رسیدن به تفکر فعال فراموش نکنید
همان‌طور که گفتیم مغز هم مثل ماهیچه‌های بدن است که برای تقویت شدن احتیاج به تمرین و ورزش دارد. یکی از راه‌های تمرین دادن مغز، این است که خودتان را به چالش دعوت کنید. این چالش می‌تواند فعالیت ساده‌ای مثل حل کردن جدول و معما باشد یا انجام بازیهای فکری پیچیده و بازی‌هایی مثل شطرنج که احتیاج به استدلال و تمرکز دارند.
۵/ جوانب مختلف را بررسی کنید
یکی از تمرین‌هایی که باعث می‌شود بتوانید دید چند بعدی به مسائل داشته باشید، این است که بعضی مسائل را از جوانب مختلف آن بررسی کنید. برای مثال وقتی یک مبحث سیاسی را انتخاب کنید و سعی کنید به آن مبحث از زاویه‌های مختلف نگاه کنید. یا حتی مثلاً سعی کنید فیلم‌هایی که موضوعات تو در تو و چند بعدی دارند را ببینید و روی موضوع آن تمرکز کنید و سعی کنید خود را جای افراد مختلف آن فیلم بگذارید. این تمرین‌ها می‌توانند شما را از دید تک‌بعدی که مانع بزرگی برای دستیابی به تفکر فعال است، دور کنند.
حرف آخر
همان‌طور که گفتیم، همۀ افراد دائماً در حال تفکر هستند. اما مهم این است که تفکر خود را در چه مسیری هدایت کنیم و چه قدر به تقویت آن کمک کنیم تا به تفکر فعال دست پیدا کنیم. بنابراین حالا که می‌دانید تفکر فعال چیست ، اگر مایل به دستیابی به تفکر فعال هستید، سعی کنید تمرین‌های بالا را تبدیل به عادت‌های روزمرۀ خود کنید. از این که ما در این مطلب از مدنویس همراهی کردید، سپاسگزاریم.
