چگونه یک پایان نامه اصولی بنویسیم؟

یکی از سوالاتی که بسیاری از دانشجویان در دوره‌های تحصیلات تکمیلی، یعنی کارشناسی ارشد و دکترا با آن روبرو هستند، چگونگی نوشتن یک پایان نامه اصولی است. اصول پایان نامه نویسی را می‌توان در چند بخش مهم توضیح داد اما بیشتر از اینکه این ساختار اهمیت داشته باشد، پشتکار و انگیزه دانشجو است که می‌تواند یک پایان‌نامه خوب را بسازد. در این مطلب از سری آموزشهای به زبان ساده مد نویس، می خواهیم چند مرحله نوشتن پایان نامه را به شما توضیح دهیم. با ما همراه باشید.

اصول پایان نامه نویسی به زبان ساده

اول از همه توضیح بدهیم که پایان نامه یا رساله، نوشته ای است که دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکترا می بایست در رابطه با موضوعی مرتبط با رشته تحصیلی خود بنویسد. در واقع یکی از الزامات فارغ التحصیل شدن در این مقطع نگارش و پایان است. دانشجو می بایست سوال یا موضوعی را که یا خود انتخاب می‌کند و یا از طریق استادان راهنما برای او تعیین شده بررسی کند و با تجزیه و تحلیل یا در بعضی از مواقع با آزمایش و تجارب علمی به آنها پاسخ دهد.

همین مسئله اهمیت رعایت اصول پایان نامه نویسی را روشن می کند. چرا که رساله یک دانشجو باید مشخصات و ویژگی هایی را داشته باشد که از نظر استاد راهنما و داور آن قابل قبول باشد. کارهای پژوهشی و تحلیلی که دانشجو روی پایان نامه انجام می‌دهد، به اندازه کافی دشواری های متعدد دارد. به همین خاطر معمولاً رعایت اصول پایان نامه نویسی در بعضی از شرایط برای ایشان سخت می‌شود. ما در این آموزش می خواهیم مراحل و اصول پایان نامه نویسی را به زبان ساده مطرح کنیم تا این بخش از دغدغه های دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا تا حد زیادی برطرف شود.

چه ساختار کلی را باید در اصول پایان نامه نویسی رعایت کنیم

مطالبی که در ادامه بیان می‌شود به طور کلی در چند مورد می گنجد. اول از همه یک پایان نامه می بایست چکیده داشته باشد. بعد از آن فهرست و سپس فصول پایان نامه شروع می شود. منابع و مراجع بخش پایانی یک رساله را تشکیل می‌دهند. شما به عنوان یک دانشجو می بایست بعد از انتخاب موضوع پایان نامه این بخش های مختلف را آماده و به نگارش در بیاورید. ساختار کلی پایان نامه به صورت زیر است:

• صفحات آغازین
• فصول پایان نامه
• منابع و مراجع
• ضمیمه‌ها و پیوست‌ها
• صفحات پایانی

صفحات آغازین خود به چند قسمت کلی تقسیم می شوند. بخش هایی مانند جلد، صفحه بسم الله الرحمن الرحیم، صفحه عنوان، صورت جلسه دفاع از پایان نامه، تعهد نامه، چکیده و فهرست همگی جزو صفحات آغازین به حساب می‌آید و در اکثر قالب بندی های پایان نامه بدون شماره صفحه نگارش می‌شوند. همچنین صفحات پایانی می‌تواند شامل ترجمه چکیده به انگلیسی و صفحه عنوان انگلیسی باشد؛ بسته به اصول پایان نامه نویسی که هر دانشگاه دانشجویان خود اعلام می دارد.

می شود گفت اولین چیزی که بعد از انتخاب یک موضوع در پایان نامه مطرح می‌شود، انتخاب عنوان آن است. مد نویس در آموزش های بعدی به شما توضیح خواهد داد که چگونه یک عنوان خوب برای پایان نامه بنویسید. اما در این مقاله می‌خواهیم درباره بخش های اصلی یک پایان‌نامه صحبت کنیم.

 برای نوشتن چکیده باید به چه نکاتی توجه نماییم

بعد از نوشتن و مشخص کردن عنوان پایان نامه، چکیده نقش مهمی در جذب مخاطبین، یعنی استاد راهنما و داوران ایفا می کند. در واقع این چکیده یک رساله است که باعث می‌شود خواننده به مطالعه پایان نامه شما علاقه مند شود. بنابراین شما به عنوان گردآورنده پایان نامه باید تلاش کنید تا جایی که می‌توانید چکیده را به صورت دقیق صحیح و خلاصه بنویسید. چکیده می بایست علاوه بر کوتاه بودن به سوالات اصلی که در ذهن خواننده به وجود می‌آید پاسخ بدهد. این سوالات معمولاً بعد از دیدن عنوان پایان‌نامه و یا موضوعی که در آن به تحلیل و تحقیر پرداختیم به وجود می‌آید.

سوالاتی مانند اینکه شما چرا برای این مسئله پژوهش کرده‌اید؟ علت اصلی اهمیت این مسئله چیست؟ در نتیجه این پژوهش که نتایج و کاربردهای حاصل شده است و چرا خواننده می‌بایست پایان نامه های شما را مطالعه کنند؟ هر چقدر این بخش را قانع‌کننده بنویسید، احتمال اینکه داوران و استاد راهنمایی شما پایان نامه را تایید کنند بیشتر می‌شود.

به زبان ساده چکیده در پایان نامه می‌بایست اهمیت موضوع انتخابی شما را نشان دهد، اما مختصر و کوتاه باشد. معمولاً طبق اصول پایان نامه نویسی چکیده نباید از ۴۰۰ کلمه فراتر رود. همچنین نیازی نیست که در این قسمت از رفرنس استفاده شود.

 نحوه نگارش فهرست و فصول پایان نامه

بعد از نوشتن چکیده شما می‌بایست به ترتیب فهرست مطالب علائم و نشانه ها همچنین در صورت وجود داشتن جدول در متن فهرستی از جداول اشکال یا مابقی فهرست های مورد نیاز مانند نمودار را هم در ادامه بیاورید. در واقع می‌شود گفت بعد از گردآوری و تدوین فصول پایان نامه و بخش‌های اصلی می بایست به سراغ صفحات آغازین بیاید. یعنی چکیده را بعد از نگارش اصل پایان نامه می نویسید و فهرست ها را هم از نظر ترتیب بعد از نگارش فصول پایان نامه تنظیم می کنید. نکاتی که در ادامه مطرح می‌کنیم شما را برای انجام این کار کمک خواهد کرد.

نکته اول اینکه نیاز نیست صفحاتی مانند معرفی تقدیر و تشکر یا چکیده را در فهرست ها بیاورید و به آنها شماره صفحه اختصاص دهید. دقت کنید که عنوان هایی که در فهرست درج می نمایید، می بایست با عنوان‌های اصلی موجود در متن یکسان باشند. بعضی از اساتید و داور ها تا حدی روی این قضیه حساس هستند که عدم تطابق در شماره‌گذاری نقطه گذاری یا حروف کوچک و بزرگ در عنوان ها هم می تواند برای شما امتیاز منفی در پی داشته باشد. اگر عنوان هایی که در نظر گرفته اید و زیرشاخه دارند حتماً در قسمت فهرست این زیر شاخه ها را با تو رفتگی مشخص کنید.

درباره فصول پایان نامه ها می بایست گفت که طبق اصول پایان نامه نویسی در اکثر دانشگاه های کشور، رساله شما می بایست شامل پنج فصل شود. در فصل اول کلیات تحقیق خود را معرفی می‌کنیم. یعنی مقدمه و طرح مسئله ای که قرار است بر روی آن تحلیل و پژوهش کنید. فصل دوم مروری بر منابع یا روشهای تحقیق که برای گردآوری نوشتار تان از آن استفاده کرده‌اید خواهد بود. در فصل سوم از مدل‌ها و ایده‌های تحقیق می‌گوید و فصل چهارم نتایج آنها را بیان خواهید کرد. در فصل آخر نیز نتیجه‌گیری جمع‌بندی و پیشنهاداتی که در حوزه مورد بحث دارید را خواهید نوشت.

 بخش نهایی پایان نامه را چگونه نگارش کنیم؟

بعد از تدوین فصول پایان نامه به سراغ منابع و مراجع می رویم. شما می بایست هر نوع منبعی را که از آن برای تهیه رساله خود استفاده کردید، در این بخش بیاورید. سعی کنید منابع را در متن اصلی به صورت زیر نویس قرار ندهید. در مطالب بعدی بیشتر درباره روش‌های ارجاع دهی و رفرنس نویسی خواهیم گفت.

اما قسمت دیگر که اهمیت دارد در اصول پایان نامه نویسی در نظر بگیرید، بحث ویرایش و ادیت پایان نامه است. بعد از اتمام کار، پایان نامه را چند بار بخوانید تا مطمئن شوید که هیچگونه اشتباهی در آن وجود ندارد و سپس برای چاپ آن اقدام کنید. معمولاً قبل از چاپ کردن یک نسخه pdf آن را برای استاد راهنما می فرستید تا او نظرات خود را اعلام کند و سپس برای ویرایش آن اقدام می کنید.

البته در بعضی از دانشگاه‌ها این روند باید به این صورت است که نسخه اولیه پایان نامه نیز باید به صورت چاپی و گالینگور شده تحویل استاد شود. ایراداتی که ممکن است به پایان نامه شما وارد باشد، مواردی مانند اشکالات تایپی نگارش جملات و پاراگراف ها و حتی قرارگیری علائم دستور زبانی خواهد بود. برای مقطع دکترا و به طور کلی جاهایی که اهمیت صحیح بودن پایان نامه بالاست، دانشجویان معمولاً از یک ویراستار برای این بخش استفاده می‌کنند. چرا که معمولاً افراد متخصص در این حوزه تجربه بیشتری نسبت به ایراداتی که ممکن است به پایان نامه شما وارد شود دارند.

کلام آخر

یکی از مواردی که باید در حین نوشتن پایان نامه به آن دقت داشته باشید، این است که شما در حال پاسخ دادن به یک سوال هستید. یعنی نتیجه پایان نامه شما می بایست یک مشکل را برطرف کند. حال می خواهد در حوزه تخصصی رشته شما باشد یا کمی فراتر از آن اما مرتبط با تخصص شما. اگر بتوانید در حین تحقیق و پژوهش این نکته را در نظر داشته باشید که چرا می خواهید پایان نامه بنویسید، مطمئن باشید نتیجه رضایت بخش و مورد تایید داوران و استادهای راهنما قرار خواهد گرفت.

در حین نگارش هم می توانید از افرادی که تز کارشناسی ارشد یا دکترای خود را به انجام رسانده اند مشورت کنید. گاهی اوقات بعضی از نکات در اصول پایان نامه نویسی را فقط افرادی به خوبی می دانند که آن را از سر گذرانده باشند. مدنویس سعی می کند در آینده بیشتر درباره مراحل نگارش پایان نامه و نکات کاربردی در این حوزه مطلب منتشر کند. اگر درباره موضوعی در این زمینه سوال داشتید می توانید از بخش نظرات با ما در تماس باشید.