آموزش SPSS به زبان ساده

همانطور که می‌دانید نرم ‌افزار SPSS می‌تواند محاسبات آماری را انجام دهد و از آنجایی که محاسبات آماری خیلی پیچیده و طولانی هستند و احتیاج به دقت زیادی دارند، این نرم‌ افزار کمک زیادی به جامعۀ آماری کرده‌ است. SPSS برای کسانی که چندان در رشتۀ آمار سر رشته ندارند و در محاسبات آن حرفه ای نیستند، بسیار مناسب است. چرا که به کمک این نرم ‌افزار می‌توانند به راحتی تحلیل‌ها و نتایج آماری را به دست بیاورند. در مجموعه آموزش SPSS به زبان ساده می خواهیم بخش های مختلف این برنامه را معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

نرم‌ افزار آموزش SPSS نشر نوآوران

در قسمت اول آموزش SPSS چه خواهیم دید؟

در مقاله قبلی توضیحاتی درباره معرفی این نرم افزار داده شد که می توانید با کلیک روی معرفی spss مشاهده بفرمائید.

در این مطلب می‌خواهیم نحوۀ ساخت جدول فراوانی در نرم‌افزار SPSS را آموزش دهیم. با ساخت جدول توزیع فراوانی می‌توانید پراکندگی داده‌های خود را بهتر ببینید. برای این کار کافیست داده‌های خود را وارد کنید تا نرم‌افزار SPSS با استفاده از دستور Frequency آن‌ها را در جدول فراوانی نشان ‌دهد.

برای شروع ابتدا از این مسیر فایل جدید باز کنید: File-> New -> Data. در این فایل داده‌های خود را وارد کنید و سپس 3 مرحلۀ زیر را انجام دهید.

مرحلۀ اول

به این مسیر بروید: Analyze-> Descriptive Statistics-> Frequencies تا پنجرۀ Frequencies باز شود.

مرحلۀ دوم  

 متغیر یا متغیرهای مد نظر خود را از ستون سمت چپ انتخاب کنید. سپس روی فلش بین دو ستون کلیک کنید تا به ستون سمت راست یعنی Variable(s) منتقل شوند.

مرحلۀ سوم

گزینۀ Tables Display Frequency را تیک بزنید و بعد OK کنید. اما قبل از OK کردن باید بدانید که گزینه هایی که در این پنجره‌اند به چه معنا هستند. در ادامه در مورد گزینه‌های موجود در این پنجره توضیح می‌دهیم:

Statistics /1: با کلیک روی این گزینه پنجرۀ Frequencies: Statistics باز می‌شود. این پنجره شامل آمار توصیفی متنوعی است.

اکثر این گزینه ها برای متغیرهای اسمی و ترتیبی مناسب نیستند. غیر از این دو گزینه:

Mode: که اصولاً برای متغیرهای ترتیبی و اسمی خوب کار می‌کند.

Values are group midpoints: این گزینه می‌تواند برای متغیرهای ترتیبی مناسب باشد که با استفاده از میانۀ یک محدودۀ خاص کدگذاری شده‌اند. مثلاً متغیرهایی در محدودۀ  10 تا 19 که با  عدد میانه یعنی 15 کدگذاری شده اند. در کل باید آگاهانه و با توجه به نوع متغیرها از این گزینه‌ها استفاده کنید. چراکه با انتخاب هر یک از گزینه‌ها نرم‌افزار SPSS محاسباتش را انجام می‌دهد اما ممکن است نتیجۀ درستی ندهد.

:Charts /2 این گزینه پنجرۀ Frequency: Charts را باز می‌کند که شامل گزینه‌های گرافیکی مختلفی است. گزینه‌هایی مثل: نمودار میله‌ای، نمودار دایره‌ای و هیستوگرام. برای متغیرهای طبقه‌ای، نمودارهای میله‌ای و دایره‌ای مناسبند. هیستوگرام فقط باید برای متغیرهای پیوسته استفاده شود.

Descending values: این گزینه متغیرها را در جدول فراوانی به طور نزولی مرتب می‌کند.

توجه کنید که اگر متغیرها به صورت عددی کدگذاری شده باشند، بر اساس کدشان صعودی یا نزولی مرتب می‌شوند نه بر اساس برچسبی که دارند.

: Ascending counts این گزینه ردیف‌ها را بر اساس مقادیر ستون Frequency به طور صعودی مرتب می‌کند.

Descending counts: این گزینه ردیف‌ها را بر اساس مقادیر ستون Frequency به طور نزولی مرتب می‌کند.

گزینه‌های قسمت Multiple Variables برای متغیرهای طبقه‌بندی‌ شده کار می‌کنند و فقط بر ترتیب خروجی تأثیر می‌گذارند. اگر Compare variables را انتخاب کنید، اول جدول فراوانی همۀ متغیرها نشان داده می‌‍‌‌شود و بعد نمودارهای مربوط به همۀ متغیرها. اما اگر Organize output by variables را انتخاب کنید، جدول فراوانی و نمودارها برای متغیر اول نشان داده می‌شوند و بعد جدول و نمودار برای متغیر دومی نشان داده می‌شوند و الی آخر..

توجه: دلیل این که گفتیم  گزینۀ Display frequency tables را در پنجرۀ Frequencies تیک بزنید، این است که با این کار جدول فراوانی نشان داده می‌شود. اگر این گزینه تیک نخورد هیچ جدول فراوانی نشان داده نمی‌شود و خروجی فقط گزینه‌های تکمیلی آماری یا نمودارها خواهد بود.

مثال از جدول فراوانی و نمودار میله ای در نرم‌افزار SPSS

این مثال در مورد دانشجوهای یک دانشکده است و این که هر کدام در چه مقطع یا سالی تحصیل می‌کنند.

با استفاده از این داده ها که متغیرهای طبقه ‌بندی شده‌اند، می‌خواهیم در نرم افزار  SPSSیک جدول فراوانی و یک نمودار میله‌ای داشته باشیم. همچنین از نرم‌افزار می‌خواهیم که Mode را هم نشان دهد. برای این کار طبق توضیحاتی که بالاتر دادیم، مراحل زیر را طی می‌کنیم:

1/ پنجرۀ Frequemcies را از این مسیر باز می‌کنیم: Analyze-> Descriptive Statistics-> Frequencies. روی متغیر  مورد نظر کلیک می‌کنیم و بعد فلش بین دو ستون را می‌زنیم تا متغیرها به سمت راست (یعنی به ستون Variable(s)) منتقل شوند.

2/ برای این که Mode را داشته باشیم، در همین پنجره روی روی Statics کلیک می‌کنیم و بعد گزینۀ Mode را تیک می‌زنیم. سپس روی Continue کلیک می‌کنیم.

3/ برای فعال کردن گزینه‌های نمودار میله‌ای، روی Charts کلیک می‌کنیم. گزینۀ Bar Chart را انتخاب می‌کنیم و بعد Continue را می‌زنیم.

4/ در نهایت روی OK کلیک می‌کنیم.

خروجی‌ها

1/ جدول Statistics و جدول فراوانی: در خروجی دو جدول نشان داده می‌شود. جدول Statistics که تعداد داده‌ها و همچنین Mode را نشان می‌دهد. و جدول دیگری که همان جدول فراوانی است و داده‌ها را مرتب کرده ‌است.

در جدول Statistics می ‌بینیم که 406 دادۀ معتبر و 29 دادۀ از دست رفته داریم. همچنین مقدار Mode که در اینجا 1 است. این عدد 1 کدی است که برای دادۀ Freshman در نظر گرفته شده بود.

اگر به جدول فراوانی بالا دقت کنید می‌بینید که داده‌ها به بخش‌های “Valid” و Missing”” دسته ‌بندی شده‌اند. این گروه بندی باعث می‌شود که بتوانیم داده‌های معتبر را با داده‌های از دست رفته مقایسه کنیم.

نکته: Variables یا همان متغیرها در SPSS بسیار شبیه به Headings در اکسل عمل می‌کنند. به این معنی که نرم‌افزار SPSS متغیرها را با یک کد کلی و عمومی (مثل VAR0001) نامگذاری می‌کند. برای این‌ که برای متغیرهایتان نام معنی‌دار‌تری (مثل  Class rankدر این مثال) تغییر دهید، قبل از این که جدول فراوانی را بسازید، روی “Variable View” که پایین صفحۀ اصلی فایل‌تان (همانجا که داده‌ها را وارد کردید) است، کلیک کنید. سپس نام مد نظرتان را تایپ کنید و سپس روی “Data View” کلیک کنید تا به صفحۀ داده‌هایتان برگردید.

جدول فراوانی به دست آمده شامل 4 ستون است که در دامه در مورد آن ها بیشتر توضیح می‌دهیم:

ستون Frequency:این ستون همان فراوانی است که تعداد هر کدام از داده‌ها را نشان می‌دهد.

ستون :Percent این ستون که همان درصد فراوانی است، درصد تعداد یک گروه نسبت به تعداد کل داده‌ها (چه معتبر و چه از دست رفته). برای محاسبۀ این ستون، تعداد یک گروه را تقسیم بر تعداد کل و بعد ضرب در 100 می‌کنیم. در واقع نرم‌افزار SPSS با محاسبات زیر این ستون را پر کرده است:

• Freshman: 147/435 = 33.8%
• Sophomore: 96/435= 22.1%
• Junior: 98/435 = 22.5%
• Senior: 65/435 = 14.9%
• Valid Total: 406/435 = 93.3%
• Missing: 29/435= 6.7%

ستون Valid Percent: در این ستون تعداد یک گروه فقط بر تعداد داده‌های معتبر تقسیم شده و داده‌های از دست رفته را نادیده گرفته‌است. محاسبات نرم‌افزار برای این ستون به شکل زیر بوده‌است:

• Freshman: 147/406 = 36.2%
• Sophomore: 96/406 = 23.6%
• Junior: 98/406 = 24.1%
• Senior: 65/406 = 16.0%

ستون Cumulative Percent:این ستون که همان ستون درصد فراوانی تجمعی است، درصد فراوانی را برای داده‌های همان ردیف به علاوۀ ردیف‌های بالاتر حساب می‌کند. در واقع این ستون از جمع کردن درصد فراوانی ردیف‌های قبلی و همان ردیف به دست آمده است:

• Freshman: 36.2% : (از آنجایی که قبل از این ردیف، ردیفی نبوده‌است، پس درصد فراوانی تجمعی آن فقط درصد فراوانی همین ردیف است)
• Sophomore: 36.2 + 23.6 = 59.8%
• Junior: 36.2+ 23.6 + 24.1 = 83.9%
• Senior: 32.6 + 23.6 + 24.1 + 16.0 = 100%

2/ نمودار میله‌ای: نمودار میله‌ای برای این داده نیز به شکل زیر است:

اطلاعاتی که از این نمودار به دست می‌آوریم به این شرح است:

• بزرگ‌ترین گروه (بیشترین داده) مربوط به گروه Freshman است. تعداد گروه Sophomore تقریباً برابر با گروه Junior است.
• گروه Senior کوچک‌ترین گروه (کمترین تعداد داده) است.

امیدواریم که این آموزش SPSS برای شما مفید واقع شده باشد و توانسته باشید با مطالعۀ آن جدول فراوانی را برای داده‌های خود به راحتی رسم کنید. در قسمت های بعدی سری آموزش های SPSS به زبان ساده، به سراغ بخش های دیگر این نرم افزار خواهیم رفت. آموزش SPSS را از سایت مدنویس دنبال کنید.

:Charts /2 این گزینه پنجرۀ Frequency: Charts را باز می‌کند که شامل گزینه‌های گرافیکی مختلفی است. گزینه‌هایی مثل: نمودار میله‌ای، نمودار دایره‌ای و هیستوگرام. برای متغیرهای طبقه‌ای، نمودارهای میله‌ای و دایره‌ای مناسبند. هیستوگرام فقط باید برای متغیرهای پیوسته استفاده شود.

Descending values: این گزینه متغیرها را در جدول فراوانی به طور نزولی مرتب می‌کند.

توجه کنید که اگر متغیرها به صورت عددی کدگذاری شده باشند، بر اساس کدشان صعودی یا نزولی مرتب می‌شوند نه بر اساس برچسبی که دارند.

: Ascending counts این گزینه ردیف‌ها را بر اساس مقادیر ستون Frequency به طور صعودی مرتب می‌کند.

Descending counts: این گزینه ردیف‌ها را بر اساس مقادیر ستون Frequency به طور نزولی مرتب می‌کند.

گزینه‌های قسمت Multiple Variables برای متغیرهای طبقه‌بندی‌ شده کار می‌کنند و فقط بر ترتیب خروجی تأثیر می‌گذارند. اگر Compare variables را انتخاب کنید، اول جدول فراوانی همۀ متغیرها نشان داده می‌‍‌‌شود و بعد نمودارهای مربوط به همۀ متغیرها. اما اگر Organize output by variables را انتخاب کنید، جدول فراوانی و نمودارها برای متغیر اول نشان داده می‌شوند و بعد جدول و نمودار برای متغیر دومی نشان داده می‌شوند و الی آخر..

توجه: دلیل این که گفتیم  گزینۀ Display frequency tables را در پنجرۀ Frequencies تیک بزنید، این است که با این کار جدول فراوانی نشان داده می‌شود. اگر این گزینه تیک نخورد هیچ جدول فراوانی نشان داده نمی‌شود و خروجی فقط گزینه‌های تکمیلی آماری یا نمودارها خواهد بود.

مثال از جدول فراوانی و نمودار میله ای در نرم‌افزار SPSS

این مثال در مورد دانشجوهای یک دانشکده است و این که هر کدام در چه مقطع یا سالی تحصیل می‌کنند.

با استفاده از این داده ها که متغیرهای طبقه ‌بندی شده‌اند، می‌خواهیم در نرم افزار  SPSSیک جدول فراوانی و یک نمودار میله‌ای داشته باشیم. همچنین از نرم‌افزار می‌خواهیم که Mode را هم نشان دهد. برای این کار طبق توضیحاتی که بالاتر دادیم، مراحل زیر را طی می‌کنیم:

1/ پنجرۀ Frequemcies را از این مسیر باز می‌کنیم: Analyze-> Descriptive Statistics-> Frequencies. روی متغیر  مورد نظر کلیک می‌کنیم و بعد فلش بین دو ستون را می‌زنیم تا متغیرها به سمت راست (یعنی به ستون Variable(s)) منتقل شوند.

2/ برای این که Mode را داشته باشیم، در همین پنجره روی روی Statics کلیک می‌کنیم و بعد گزینۀ Mode را تیک می‌زنیم. سپس روی Continue کلیک می‌کنیم.

3/ برای فعال کردن گزینه‌های نمودار میله‌ای، روی Charts کلیک می‌کنیم. گزینۀ Bar Chart را انتخاب می‌کنیم و بعد Continue را می‌زنیم.

4/ در نهایت روی OK کلیک می‌کنیم.

خروجی‌ها

1/ جدول Statistics و جدول فراوانی: در خروجی دو جدول نشان داده می‌شود. جدول Statistics که تعداد داده‌ها و همچنین Mode را نشان می‌دهد. و جدول دیگری که همان جدول فراوانی است و داده‌ها را مرتب کرده ‌است.

در جدول Statistics می ‌بینیم که 406 دادۀ معتبر و 29 دادۀ از دست رفته داریم. همچنین مقدار Mode که در اینجا 1 است. این عدد 1 کدی است که برای دادۀ Freshman در نظر گرفته شده بود.

اگر به جدول فراوانی بالا دقت کنید می‌بینید که داده‌ها به بخش‌های “Valid” و Missing”” دسته ‌بندی شده‌اند. این گروه بندی باعث می‌شود که بتوانیم داده‌های معتبر را با داده‌های از دست رفته مقایسه کنیم.

نکته: Variables یا همان متغیرها در SPSS بسیار شبیه به Headings در اکسل عمل می‌کنند. به این معنی که نرم‌افزار SPSS متغیرها را با یک کد کلی و عمومی (مثل VAR0001) نامگذاری می‌کند. برای این‌ که برای متغیرهایتان نام معنی‌دار‌تری (مثل  Class rankدر این مثال) تغییر دهید، قبل از این که جدول فراوانی را بسازید، روی “Variable View” که پایین صفحۀ اصلی فایل‌تان (همانجا که داده‌ها را وارد کردید) است، کلیک کنید. سپس نام مد نظرتان را تایپ کنید و سپس روی “Data View” کلیک کنید تا به صفحۀ داده‌هایتان برگردید.

جدول فراوانی به دست آمده شامل 4 ستون است که در دامه در مورد آن ها بیشتر توضیح می‌دهیم:

ستون Frequency:این ستون همان فراوانی است که تعداد هر کدام از داده‌ها را نشان می‌دهد.

ستون :Percent این ستون که همان درصد فراوانی است، درصد تعداد یک گروه نسبت به تعداد کل داده‌ها (چه معتبر و چه از دست رفته). برای محاسبۀ این ستون، تعداد یک گروه را تقسیم بر تعداد کل و بعد ضرب در 100 می‌کنیم. در واقع نرم‌افزار SPSS با محاسبات زیر این ستون را پر کرده است:

• Freshman: 147/435 = 33.8%
• Sophomore: 96/435= 22.1%
• Junior: 98/435 = 22.5%
• Senior: 65/435 = 14.9%
• Valid Total: 406/435 = 93.3%
• Missing: 29/435= 6.7%

ستون Valid Percent: در این ستون تعداد یک گروه فقط بر تعداد داده‌های معتبر تقسیم شده و داده‌های از دست رفته را نادیده گرفته‌است. محاسبات نرم‌افزار برای این ستون به شکل زیر بوده‌است:

• Freshman: 147/406 = 36.2%
• Sophomore: 96/406 = 23.6%
• Junior: 98/406 = 24.1%
• Senior: 65/406 = 16.0%

ستون Cumulative Percent:این ستون که همان ستون درصد فراوانی تجمعی است، درصد فراوانی را برای داده‌های همان ردیف به علاوۀ ردیف‌های بالاتر حساب می‌کند. در واقع این ستون از جمع کردن درصد فراوانی ردیف‌های قبلی و همان ردیف به دست آمده است:

• Freshman: 36.2% : (از آنجایی که قبل از این ردیف، ردیفی نبوده‌است، پس درصد فراوانی تجمعی آن فقط درصد فراوانی همین ردیف است)
• Sophomore: 36.2 + 23.6 = 59.8%
• Junior: 36.2+ 23.6 + 24.1 = 83.9%
• Senior: 32.6 + 23.6 + 24.1 + 16.0 = 100%

2/ نمودار میله‌ای: نمودار میله‌ای برای این داده نیز به شکل زیر است:

اطلاعاتی که از این نمودار به دست می‌آوریم به این شرح است:

• بزرگ‌ترین گروه (بیشترین داده) مربوط به گروه Freshman است. تعداد گروه Sophomore تقریباً برابر با گروه Junior است.
• گروه Senior کوچک‌ترین گروه (کمترین تعداد داده) است.

امیدواریم که این آموزش SPSS برای شما مفید واقع شده باشد و توانسته باشید با مطالعۀ آن جدول فراوانی را برای داده‌های خود به راحتی رسم کنید. در قسمت های بعدی سری آموزش های SPSS به زبان ساده، به سراغ بخش های دیگر این نرم افزار خواهیم رفت. آموزش SPSS را از سایت مدنویس دنبال کنید.